ในโลกของเกมออนไลน์ โดยเฉพาะเกมที่มีระบบแลกเปลี่ยนและการซื้อขายกันระหว่างผู้เล่น (player-to-player trading) มีสิ่งหนึ่งที่เกิดขึ้นซ้ำแล้วซ้ำเล่าในแทบทุกเกม นั่นคือ "item หายาก" (rare item) ค่อยๆ กลายเป็นสื่อกลางในการแลกเปลี่ยน มันไม่ใช่แค่ของมีค่าในตัวเองเท่านั้น แต่ยังถูกใช้เสมือนเป็น “เงิน” (currency) ของโลกเสมือนนั้นด้วย
ลองจินตนาการว่าเรากำลังเล่นเกมที่มีระบบ economy ผู้เล่นสามารถหาของจากการล่ามอนสเตอร์ (monster hunting) หรือผ่านเควสต่างๆ สิ่งที่เกิดขึ้นคือบาง item มีโอกาสดรอป (drop rate) ต่ำมากๆ และมีความต้องการสูง** สิ่งเหล่านี้แหละที่เริ่ม “มีมูลค่า” ในสายตาของผู้เล่น**
เมื่อคนจำนวนมากเริ่มยอมรับว่า item นี้ “แลกของอื่นได้” หรือ “ใช้วัดมูลค่าได้” มันก็กลายเป็นเงินอย่างไม่เป็นทางการโดยอัตโนมัติ
Rare item = เงิน? ได้ไง?
คำตอบง่ายมาก: เพราะมัน หายาก (scarce), เป็นที่ต้องการ (demanded) และ เป็นที่ยอมรับในกลุ่มผู้เล่น (accepted)
ในระบบที่ไม่มีเงินกลางแบบ fix ผู้เล่นจะเริ่มหาสิ่งใดสิ่งหนึ่งมาทำหน้าที่แทน เช่น item ที่ทุกคนรู้ว่าหายากจริง หาไม่ได้ง่ายๆ และมีปริมาณจำกัดในตลาด ระบบนี้เกิดขึ้นเองโดยไม่มี dev หรือระบบของเกมไปบอกว่า "นี่คือเงินนะ"
สิ่งนี้ทำให้เกิด “เศรษฐกิจเสมือน (virtual economy)” ที่ผู้เล่นสร้างขึ้นเองโดยธรรมชาติ และมันคือบทเรียนสำคัญเรื่องเงินในโลกจริง
เศรษฐกิจที่เกิดจาก consensus (ฉันทามติ)
เงิน ไม่ว่าจะในโลกจริงหรือโลกเสมือน มีจุดเริ่มต้นมาจากสิ่งเดียวกันคือ ความเชื่อร่วมกัน (shared belief)
ในเกม ผู้เล่นหลายพันคนพร้อมใจกันเชื่อว่า item ชิ้นนี้ “มีค่า” จึงสามารถใช้แลกทุกอย่างได้ บางคนเอาไปจ้างช่วยผ่านบอส บางคนเอาไปซื้อชุดหรือของตกแต่ง ความน่าสนใจคือ item นั้นอาจไม่ใช่สิ่งที่มี "utility" สูงด้วยซ้ำ บางอันมีไว้โชว์เท่ๆ เท่านั้น แต่มันมี “มูลค่า” เพราะผู้เล่นเห็นว่ามันควรมี
นั่นคือพลังของ consensus และมันคือกลไกเดียวกับที่เงินกระดาษ หรือแม้แต่คริปโตอย่าง Bitcoin ใช้ในการสร้างมูลค่า
ระบบที่ไร้เสถียรภาพ (fragile system)
แต่ economy แบบนี้ไม่ได้สมบูรณ์แบบไปเสียหมด สิ่งหนึ่งที่มักเกิดขึ้นคือ ความเปราะบาง (fragility)
ถ้า item ที่เคยหายากอยู่ๆ กลายเป็นดรอปง่ายขึ้น หรือมี bug ให้ dup ได้ ความเชื่อในความขาดแคลนนั้นจะพังลงทันที และแน่นอนว่า value ที่เคยสูงลิ่วก็ร่วงตามไปด้วย
นอกจากนี้ ยังมีปัจจัยอื่นเช่น การที่ dev แก้กฎ เพิ่มหรือลด supply item โดยไม่แจ้งล่วงหน้า หรือปิด server แบบไม่คาดคิด สิ่งเหล่านี้ทำให้ economy ที่เคยดูมั่นคงต้องสลายไปเพียงชั่วข้ามคืน
นั่นคือจุดที่ virtual economy แตกต่างจาก real-world crypto economy ที่สร้างอยู่บนความโปร่งใสและโค้ดที่ทุกคนตรวจสอบได้
สิ่งที่เราเห็นในเกมไม่ใช่เรื่องบังเอิญ มันคือบทเรียนทางเศรษฐศาสตร์แบบเรียลไทม์ และเรียลฟีล
เรารู้ว่าเงินไม่จำเป็นต้องถูกสร้างโดยรัฐ เรารู้ว่าเงินไม่จำเป็นต้องมีตัวตนแบบธนบัตร และเรารู้ว่า สิ่งใดก็ตามที่หายาก ตรวจสอบได้ และได้รับการยอมรับร่วมกัน — มันสามารถเป็น “เงิน” ได้ แม้จะเป็นแค่ item ในเกมก็ตาม
โลกของเกมจึงเป็น sandbox ที่สอนเราว่า “value” คือสิ่งที่ถูกสร้างขึ้นจากฉันทามติ ไม่ใช่จากอำนาจ
สรุป: เกมคือโลกจำลองของเศรษฐกิจมนุษย์
ไอเทมหายากในเกมที่กลายเป็นเงินไม่ใช่แค่เรื่องบังเอิญ แต่มันคือภาพสะท้อนว่า ความขาดแคลน + ความต้องการ + ความยอมรับ = มูลค่า และนั่นคือหัวใจของระบบเงินทุกแบบ ไม่ว่าจะเป็นทองคำ เงินเฟียต หรือสินทรัพย์ดิจิทัลอย่าง Bitcoin
โลกของเกมไม่ใช่แค่ที่เล่นสนุก แต่มันคือห้องทดลองทางเศรษฐกิจ ที่เปิดเผยให้เราเห็นว่าผู้คนสามารถสร้างระบบเงินได้ด้วยตัวเอง โดยไม่ต้องพึ่งรัฐ ไม่ต้องมีธนาคารกลาง และไม่ต้องมีใคร “อนุมัติ”
มันเริ่มจาก item เล็กๆ ที่คนอยากได้ และจบลงด้วยระบบ economy ที่ทรงพลังยิ่งกว่าที่ dev เคยคาดคิด
